'' Όσο μπορείς'' του Κ Π. Καβάφη

  

          

                   Ο Καβάφης, έχοντας επίγνωση της ιδιαιτερότητάς του και κινούμενος συχνά έξω από τις συμβάσεις και τα  όρια της κοινωνικής του τάξης, επιχειρεί να δώσει με το ποίημά του  μια ηθική στάση ζωής. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να ενδίδει στη δύναμη της συνήθειας και στις πιέσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος. Δεν πρέπει να εξομοιώνεται με τους πολλούς , θυσιάζοντας την ατομικότητά του.Οφείλει, στο βαθμό που μπορεί , να διατηρεί την ανεξαρτησία και την ακεραιότητά του- πράγμα δύσκολο , όπως ομολογεί σε ένα άλλο ποίημά του ο Καβάφης, καθώς συχνά, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, οι άλλοι/ ο κοινωνικός περίγυρος  μάς εγκλωβίζουν σε τείχη που χτίζουν γύρω μας. Εμείς, ανυποψίαστοι και με αδύναμη θέληση, δεν αντιδράμε έγκαιρα, δεν υπερασπιζόμαστε την ατομική ελευθερία και τη διαφορετικότητά μας.

'' Τα τείχη ''			Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη. Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ. Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη· διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον. A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω. Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον. Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

  Η προτροπή της αντίστασης στην αλλοτρίωση και την ισοπέδωση της προσωπικότητας του ατόμου εκφράζεται με μια σειρά από προτρεπτικές και αποτρεπτικές υποτακτικές που ενισχύουν το διδακτικό τόνο του ποιήματος.

ΙΔΕΕΣ – ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Η προσωπική ελευθερία και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου

Ο Καβάφης στο παραινετικό αυτό ποίημα προτείνει έναν κώδικα συμπεριφοράς στην ατομική και κοινωνική ζωή. Συμβουλεύει τον νοερό αποδέκτη του ποιήματος να διασφαλίσει την προσωπική του ελευθερία και να υπερασπιστεί την αξιοπρέπειά του μέσα στην κοινωνική ζωή, όσο αυτό είναι δυνατό («όσο μπορείς»). Ο ποιητής γνωρίζει ότι ο πλήρης έλεγχος της προσωπικής ελευθερίας του ανθρώπου, μέσα στην καθημερινή «συνάφεια» και «στις κινήσεις και ομιλίες», που απαιτεί η κοινωνική ζωή, είναι μάλλον ανέφικτος (=ακατόρθωτος). Ωστόσο, στο μέτρο του δυνατού, ο άνθρωπος πρέπει να αγωνιστεί για να προφυλάξει τον εαυτό του από

-          τη μαζοποίηση (το να αφομοιωθεί δηλαδή από το πλήθος και να έχει την ψυχολογία της μάζας)

-          την αλλοτρίωση (το να αποξενωθεί από τον βαθύτερο εαυτό του, τις ανάγκες του και τις ιδέες του)

-          τον συμβιβασμό και την υποταγή στον συρμό και στη μόδα της εποχής

-          το ανούσιο των ρηχών και επιφανειακών κοινωνικών σχέσεων και συναναστροφών

-          το φαίνεσθαι. Να προσπαθεί να «είναι» και όχι να «φαίνεται». Να έχει σχέσεις ουσιαστικές και όχι επιφανειακές.

-          τη χωρίς μέτρο διασκέδαση που είναι φυγή από την πραγματικότητα και τα προβλήματά του και δεν προσφέρει ουσιαστική διέξοδο

Για να το καταφέρει αυτό πρέπει να καλλιεργηθεί πνευματικά και να ενδυναμωθεί ψυχικά.

 Κίνδυνος: Η ξένη και φορτική ζωή του αλλοτριωμένου ανθρώπου (τελευταίος στίχος)

Ο ποιητής προειδοποιεί τον νέο της εποχής του (είναι όμως εξαιρετικά επίκαιρο και στην εποχή μας), αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, για τον κίνδυνο να νιώσει τη ζωή του «ξένη» και «φορτική» (αποξένωση, απέχθεια). Περιγράφει στην ουσία τον αλλοτριωμένο άνθρωπο, ο οποίος αισθάνεται ξένος προς τον εαυτό του και το περιβάλλον του. Η συμμόρφωση του ανθρώπου σε ξένες αξίες και ανούσιες σχέσεις, οι οποίες προσωρινά μόνο είναι ευχάριστες, στο τέλος όμως καταντούν ανυπόφορες και έχουν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση από την προσωπική αλήθεια του καθενός. Ο Καβάφης μέσα από το παραινετικό του ποίημα συμβουλεύει τον αποδέκτη του να διατηρεί όσο μπορεί τα προσωπικά του πιστεύω και την προσωπική του στάση ζωής, να μπορεί να αναγνωρίζει τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες του. Μόνο τότε θα είναι αξιοπρεπής,  ολοκληρωμένος, αυθεντικός-αληθινός ως προς τον εαυτό του και με εσωτερική ισορροπία.

Οι κοινωνικές εκδηλώσεις που ευτελίζουν τη ζωή του ανθρώπου.

Ο άνθρωπος ευτελίζει τη ζωή του ,όταν επιτρέπει στον εαυτό του να γίνει ένα με τη μάζα, όταν δημιουργεί ρηχές κοινωνικές σχέσεις και συναναστροφές και εκθέτει τον εαυτό του σε ανούσιες κοινωνικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται μόνο για το «φαίνεσθαι». Οι χωρίς μέτρο διασκεδάσεις και συναναστροφές, η υποταγή στις επιταγές της μόδας, οι ανούσιες επαφές αλλοτριώνουν και καταντούν ευτελή και ξένη τη ζωή μας.''

_________

http://antikleidi.com/2013/07/23/kavafis-oso-mporeis/

Αναφορά στη βιογραφία του Καβάφη  πάτα εδώ

Για μια εκτενέστερη ανάλυση του ποιήματος  πάτα εδώ

     Το ποίημα μπορεί να συνεξεταστεί με τα παρακάτω παράλληλα κείμενα :

 ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ
Εδώ στου δρόμου τα μισά
    έφτασε η ώρα να το πω
Άλλα είν' εκείνα που αγαπώ
    γι' αλλού γι' αλλού ξεκίνησα

Στ' αληθινά στα ψεύτικα
    το λέω και τ' ομολογώ
Σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ
    μες στη ζωή πορεύτηκα

Όσο κι αν κανείς προσέχει
    όσο κι αν τα κυνηγάΠάντα πάντα θα 'ναι αργά  
  δεύτερη ζωή δεν έχει.                             Από την ποιητική συλλογή 

'' Τα ρω του έρωτα'' του

Οδ.  Ελύτη

 [Αγαπάς για ν' αγαπάς] 

''Αυτή την ιστορία τη λέω πάντα, την έχω γράψει και πολλοί από σας την έχετε ακούσει χιλιάδες φορές, μ' αρέσει όμως τόσο πολύ. Στο μάθημα της Αγάπης ένα κορίτσι είπε ένα βράδυ: «Ξέρω γιατί απελπίζομαι τόσο συχνά. Είναι γιατί θέλω να με αγαπούν όλοι κι αυτό δεν είναι ανθρωπίνως δυνατόν. Θα μπορούσα να είμαι το πιο ζουμερό, το πιο γευστικό, το πιο συναρπαστικό ροδάκινο του κόσμου και να προσφέρομαι σε όλους. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που είναι αλλεργικοί στα ροδάκινα. Αυτοί θα θελήσουν ίσως να γίνω μπανάνα». Πόσο συχνά δε γινόμαστε μπανάνες για άλλους, που θέλουν ροδάκινα! Τι θλιβερή φρουτοσαλάτα. Είναι προτιμότερο να πεις στον άλλο: «Λυπάμαι πολύ που δεν μπορώ να είμαι μπανάνα, θα το 'θελα πολύ να ήμουνα μπανάνα για σένα. Βλέπεις όμως, είμαι ροδάκινο».
Και ξέρετε τι θα συμβεί; Αν περιμένετε αρκετά, θα βρείτε κάποιον που του αρέσουν τα ροδάκινα. Και μετά θα μπορείτε να ζήσετε σαν ροδάκινο κι όχι σαν μπανάνα. Σκεφτείτε χάσιμο ενέργειας που έχει κανείς προσπαθώντας να γίνει μπανάνα όταν είναι ροδάκινο!
«Όταν αγαπάς, κινδυνεύεις να μην έχει ανταπόκριση η αγάπη σου». Δεν είναι κακό αυτό. Αγαπάς για ν' αγαπάς, κι όχι για να πάρεις ανταπόδοση – αυτό δεν είναι αγάπη.
«Όταν ελπίζεις, κινδυνεύεις να πονέσεις». Και «Όταν δοκιμάζεις, κινδυνεύεις να αποτύχεις». Κι όμως πρέπει να ρισκάρεις, γιατί η μεγαλύτερη ατυχία στη ζωή είναι να μη ρισκάρεις τίποτε. Όποιος δε ρισκάρει τίποτε, δεν κάνει τίποτε, δεν έχει τίποτε και δεν είναι τίποτε. Μπορεί ν' αποφεύγει τον πόνο και τη λύπη, αλλά δε μαθαίνει, δε νιώθει, δεν αλλάζει, δεν αναπτύσσεται, δε ζει και δεν αγαπά. Είναι δούλος αλυσοδεμένος με τις βεβαιότητες και τους εθισμούς του. Έχει ξεπουλήσει το μεγαλύτερο αγαθό του, την ατομική του ελευθερία. Μόνο ο άνθρωπος που ρισκάρει είναι ελεύθερος''.

Λέο Μπουσκάλια, Να ζεις, ν' αγαπάς και να μαθαίνεις, μτφρ. Μαρίνα Λώμη, εκδ. Γλάρος, 1988

    Το ποιητικό κείμενο επικεντρώνεται στην αλλοτρίωση του εαυτού μας και τον αποπροσανατολισμό από αυτά που πραγματικά αγαπάμε και επιθυμούμε μέσα στην πίεση της καθημερινότητας. Το φιλοσοφικό κείμενο του Λ. Μπουσκάλια συνιστά στους νέους μια στάση ζωής που προσομοιάζει στις παραινέσεις του Καβάφη: για να αγαπηθείς ουσιαστικά, πρέπει να είσαι ο εαυτός σου και να προβάλλεις τον αληθινό σου εαυτό, χωρίς να επιζητάς το θαυμασμό και την αποδοχή των πολλών με κάθε κόστος.

  πάτα εδώ   ,  μαθητές μιλούν για καβαφικά ποιήματα...