Πρωτοβυζαντινή - Μεσοβυζαντνή περίοδος

Ματιές στο έργο του Μ. Κωνσταντίνου και του Ιουστινιανού
μέσα από videos...

πάτα εδώ ( Το έργο του Ιουστινιανού )

Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του ( πάτα εδώ)

                       και εδώ

Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο ( πάτα εδώ)   και εδώ

 

Οι Βούλγαροι και το Βυζάντιο 

 Η εξάπλωση των Αράβων, το εμπόριο και ο πολιτισμός τους  ( πάτα εδώ)

Αρχαίο Δράμα ( σύντομη εισαγωγή)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ  ΣΤΗ  ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ   

ΕΙΔΗ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ  ΛΟΓΟΥ   

ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ      (ηρωικό – διδακτικό έπος)                       ΛΥΡΙΚΗ – ΧΟΡΙΚΗ  ΠΟΙΗΣΗ      ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ   ΠΟΙΗΣΗ

 

Σε αντίθεση με το ηρωικό έπος , που συνιστά αφήγηση κατορθωμάτων ηρώων και θεϊκών πράξεων, το δράμα είναι ζωντανά αναπαράσταση ανθρώπινων παθών, ‘’ μίμηση’’.

·         ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

·         ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ:

η ιερή μανία( έκσταση), η θεοληψία(= ο πιστός κατέχεται από το πνεύμα του θεού), ο έξαλλος ενθουσιασμός των οπαδών του Διονύσου, το στοιχείο της μίμησης, η μεταμφίεση των χορευτών που τιμούσαν το θεό Διόνυσο με κυκλικούς χορούς.

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΘΥΡΑΜΒΟ  

Διθύραμβος: χορικό άσμα προς τιμήν του Διονύσου. Χορευόταν με τη συνοδεία αυλού γύρω από το βωμό του θεού από όμιλο 50 χορευτών. Ο  διονυσιακός αυτός ήταν μια μιμητική αναπαράσταση της ζωής και των περιπετειών του θεού της βλάστησης και των εποχών, δηλ. του Διονύσου.Τη ζωή του Διονύσου αφηγούνταν σε στίχους ο κορυφαίος του χορού, δηλ. ο πρώτος χορευτής ( εξάρχων).

Στην αρχή ο διθύραμβος ήταν λαϊκό  και αυτοσχέδιο άσμα. Αργότερα πήρε έντεχνη μορφή.

·         Η  προσφορά του λυρικού ποιητή Αρίωνα : έδωσε στο διθύραμβο έντεχνη μορφή, παρουσίασε τους χορευτές του διθυράμβου μεταμφιεσμένους σε Σατύρους, δηλ. σε τραγόμορφους οπαδούς του Διονύσου.

τραγωδία< τράγων ωδή= τραγούδι χορευτών μεταμφιεσμένων σε Σατύρους. 

·      Η προσφορά του Αθηναίου ποιητή Θέσπη: Εισήγαγε τον πρώτο υποκριτή που άνοιξε ένα διάλογο με τα υπόλοιπα μέλη του χορού. Δηλ. προετοίμασε κάποιους στίχους σε διαφορετικό μέτρο και ρυθμό που απήγγειλε ο κορυφαίος του χορού. Έτσι άρχισε ένας διάλογος ανάμεσα στον κορυφαίο και τους υπόλοιπους χορευτές, οπότε ακολούθησε η

ΕΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ( ΛΟΓΟΣ) ΜΕ ΤΟ ΛΥΡΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ (ΧΟΡΟΣ, ΜΟΥΣΙΚΗ)                             ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

ΔΡΑΜΑ : έμμετρο θεατρικό έργο,συνδυασμός στοιχείων από την επική και τη λυρική ποίηση. Πρωτοτυπία του αθηναϊκού πνεύματος, αναπτύχθηκε πρώτα στην κλασική Αθήνα του 5^ου αι.

ΕΙΔΗ ΔΡΑΜΑΤΟΣ                                   ΤΡΑΓΩΔΙΑ

                                                                      ΚΩΜΩΔΙΑ

                                                                ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ

Τραγωδία: Η ακμή της τοποθετείται τον 5ο αιώνα. Αντλεί υλικό από το μύθο, κυρίως από τρεις μυθολογικούς κύκλους: τον Τρωικό, τον Αργοναυτικό και τον Θηβαϊκό. Σπάνια ασχολείται με σύγχρονα ιστορικά  θέματα. Έχει σοβαρό περιεχόμενο.

Κωμωδία: Η θεματολογία της τροφοδοτείται από την σύγχρονη αθηναϊκή επικαιρότητα. Σατιρίζει την πολιτική και πολιτιστική ζωή της Αθήνας. Απλοί μεσήλικες Αθηναίοι σώζουν συνήθως την κατάσταση.

 Χαρακτηριστικά της: η χαλαρή συνοχή των σκηνών της, σημαντικός ο ρόλος του χορού, φαλλικά κουστούμια, βωμολοχίες, προσωπικές επιθέσεις, γλωσσική και μετρική ποικιλία. Σημαντικότερος εκπρόσωπος του είδους ο Αριστοφάνης.

Σατυρικό δράμα: Πήρε το όνομά του από το χορό των Σατύρων. Άλλα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν είναι η κωμική πλοκή, το αίσιο τέλος, η ελεύθερη χρήση και συχνά η παρωδία μυθολογικών θεμάτων, καθώς και η περιστασιακή παρωδία θεμάτων από τις τραγωδίες που είχαν προηγηθεί, το εύθυμο ύφος.

                              

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΟΥΝ  ΤΗ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

·         η μεταμφίεση και η σκευή των ηθοποιών και των χορευτών

·         οι θεατρικές ( δραματικές)  παραστάσεις  γίνονταν  στα πλαίσια  των γιορτών προς τιμήν του θεού Διονύσου

·         το πρώτο  θέατρο που διαμορφώθηκε στην Αθήνα , την πόλη που γέννησε τη δραματική τέχνη, ήταν αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο   ( θέατρο του Ελευθερέως  Διονύσου, στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης )

·         την πιο τιμητική θέση στο θέατρο  την είχε ο ιερέας του Διονύσου.

• Η παράσταση των τραγωδιών στο θέατρο γινόταν στις γιορτές του Διονύσου, στα πλαίσια δραματικών αγώνων.

Στα μεγάλα ή εν άστει Διονύσια  και στα  Λήναια παρουσιάζονταν νέες τραγωδίες, στα μικρά ή κατ΄αγρούς Διονύσια γίνονταν μόνο επαναλήψεις έργων ενώ στα Ανθεστήρια αρχικά δε διδάσκονταν δράματα ,αλλά αργότερα προστέθηκαν δραματικοί αγώνες.

Μεγάλα Διονύσια: Τελούνταν τέλη Μαρτίου. Κατά τη διάρκεια τους γινόταν δραματικοί αγώνες. Συμμετείχαν 3 συγγραφείς τραγωδιών με 4 έργα ο καθένας( 3 τετραλογίες που κάλυπταν τις 3 πρώτες ημέρες των δραματικών αγώνων) και 5 κωμικοί ποιητές με 1 έργο. Η σειρά των έργων καθοριζόταν με κλήρο. Διαρκούσαν 4 μέρες.

Ποιοι ήταν οι συντελεστές των δραματικών αγώνων:

                                Α.  Πριν και μετά την παράσταση

Α) Ο επώνυμος άρχων: Επέλεγε 3 ποιητές απ΄αυτούς που είχαν υποβάλει αίτηση ( κάθε ποιητής      διαγωνίζονταν με μία τετραλογία δηλ. 3 τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα. Στη συνέχεια έδιδε      χορό σε κάθε ποιητή και του υποδείκνυε το χορηγό.Υπεύθυνος για τη διοργάνωση των δραματικών αγώνων στα Λήναια ήταν ο άρχων –βασιλεύς.

Β) Ο χορηγός: Χορηγοί ήταν πλούσιοι Αθηναίοι που αναλάμβαναν τα έξοδα της παράστασης.

Γ) Οι κριτές:  Ήταν 10 και ορίζονταν με κλήρωση (1 από κάθε φυλή).Η τελική κρίση γινόταν από 5 κριτές που επιλέγονταν με κλήρωση από τους 10 μετά το τέλος των παραστάσεων. Οι απανωτές κληρώσεις αποσκοπούσαν στο να κρατηθούν μυστικά τα ονόματα των τελικών κριτών, ώστε να μην γίνει προσπάθεια επηρεασμού τους και η κρίση τους να είναι αμερόληπτη.

     

Ποια ήταν τα βραβεία για τους νικητές ποιητές αλλά και τους χορηγούς τους:

Η Εκκλησία του Δήμου σε πανηγυρική τελετή έδινε στέφανο από κισσό στους ποιητές και χάλκινους τρίποδες στους χορηγούς. Αναγράφονταν επίσης τα ονόματα των ποιητών, των χορηγών και των πρωταγωνιστών σε πλάκες που τις  κατέθεταν στο δημόσιο αρχείο (διδασκαλίαι).

 Ποιοι παρακολουθούσαν τους δραματικούς αγώνες;

Αθηναίοι πολίτες, ξένοι, μέτοικοι, γυναίκες. Οι άποροι πολίτες ενισχύονταν από το κράτος με ένα χρηματικό ποσό (θεωρικά) για να μπορούν να παρακολουθούν δωρεάν τις δραματικές παραστάσεις.

Οι δραματικοί αγώνες διοργανώνονταν με τη φροντίδα της αθηναϊκής πολιτείας και ήταν μια λαμπρή ευκαιρία να προβάλλει η πόλη την πνευματική της ακμή, τον πλούτο, τη δύναμη, το δημοκρατικό της πολίτευμα.

Σημαντικότεροι τραγικοί ποιητές που

το έργο τους συνδέεται με την πλήρη ακμή της τραγωδίας :

Αισχύλος

Σοφοκλής

Ευριπίδης

Οι χορευτές ήταν απλοί Αθηναίοι πολίτες. Η επιλογή τους θεωρούνταν μεγάλη τιμή και η συμμετοχή τους ισότιμη με την στρατιωτική θητεία. Ήταν ερασιτέχνες και μόνο   ο κορυφαίος του χορού διαλεγόταν με τους ηθοποιούς (υποκριτές).Ο αρχικός αριθμός των 12 χορευτών αυξήθηκε σε 15 χορευτές, χωρισμένους σε 2 ημιχόρια.

Συνήθως αντιπροσώπευε την κοινή γνώμη και αποτελούνταν από πρόσωπα ‘’ αδύναμα’’ ( γέροντες ή γυναίκες) που δεν έπαιρναν μέρος στη δράση.. Ο Ευριπίδης μετέτρεψε το χορό σε κατώτερο  υποκριτή, αν και περιόρισε την έκταση των χορικών.

Υποκριτές – ηθοποιοί:

• Επαγγελματίες, οργανωμένοι σε συντεχνίες
• Με σπουδαία κοινωνική θέση
• Οι άντρες ερμήνευαν και τους γυναικείους ρόλους
• Χρήση προσωπείων
• Αρχικά ένας υποκριτής υποδυόταν όλους τους ρόλους. Ο Αισχύλος πρόσθεσε και δεύτερο υποκριτή και ο Σοφοκλής τους έκανε τρεις.

                                     Ποια είναι τα μέρη του αρχαίου θεάτρου;

§         Το κοίλον: Ήταν ο χώρος που κάθονταν οι θεατές ημικυκλικά απέναντι από τη σκηνή. Τα καθίσματα λεγόταν εδώλια . Το κοίλον χωριζόταν από 2 μεγάλους οριζόντιους διαδρόμους σε 3 ζώνες που ονομάζονταν διαζώματα. Τα καθίσματα (εδώλια), που ήταν κτισμένα αμφιθεατρικά, διέκοπταν κλίμακες (σκάλες )από τις οποίες οι θεατές ανέβαιναν στις υψηλότερες θέσεις. Τα σφηνοειδή τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες λεγόταν κερκίδες

§         Η ορχήστρα: Ήταν ο χώρος που βρισκόταν  ο χορός. Είχε κυκλικό ή ημικυκλικό σχήμα και στο κέντρο του υπήρχε ο βωμός του Διονύσου, η θυμέλη.

§         Η σκηνή:  Ήταν ξύλινο ορθογώνιο οικοδόμημα στη μια πλευρά της ορχήστρας και στη πλευρά προς τους θεατές εικόνιζε την πρόσοψη ενός ναού ή ανακτόρου.. Χρησιμοποιούνταν για τις μεταμφιέσεις των υποκριτών και ως αποθήκη του θεατρικού υλικού. Ο χώρος ανάμεσα στη σκηνή και την ορχήστρα ήταν υπερυψωμένος και ονομαζόταν λογείο. Εκεί δρούσαν οι ηθοποιοί. Πάνω στη σκηνή υπήρχε υπερυψωμένη εξέδρα, το θεολογείο και εκεί εμφανίζονταν οι θεοί.

       

Τι ήταν οι πάροδοι και ποιος ο λειτουργικός τους ρόλος;

Μεταξύ της σκηνής και της ορχήστρας υπήρχαν 2 διάδρομοι, οι πάροδοι, από τις οποίες  έμπαιναν ο Χορός και οι υποκριτές που δεν ήταν μέσα στη σκηνή. Από τη δεξιά ως προς τον θεατή πάροδο έμπαιναν αυτοί που έρχονταν από την πόλη ή το λιμάνι, ενώ από την αριστερή αυτοί που έρχονταν από τους αγρούς ή μια ξένη χώρα.

 Ποια μηχανήματα  είχαν επινοήσει οι αρχαίοι για τις ανάγκες μιας παράστασης;

§         Το εκκύκλημα: Ήταν τροχοφόρο δάπεδο, πάνω στο οποίο παρουσίαζαν ομοιώματα νεκρών.

§         Ο γερανός ή αιώρημα: Είδος γερανού με τη βοήθεια του οποίου εμφανίζονταν οι θεοί.

§         Το βροντείο ή κεραυνοσκοπείο για τη μηχανική αναπαραγωγή της βροντής ή της αστραπής.

§         Οι περίακτοι: ξύλινοι στύλοι για εναλλαγή του σκηνικού.

ΔΟΜΗ  ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ : εναλλαγή επικών και λυρικών μελών .

                        ΤΑ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

Πρόλογος: το τμήμα πριν την είσοδο του Χορού στην ορχήστρα –εισάγει τους θεατές στην υπόθεση    του έργου –δεν υπήρχε στις παλαιότερες τραγωδίες. Μπορεί να είναι μονόλογος ή διάλογος.

                

Πάροδος: τραγούδι που τραγουδά ο Χορός μπαίνοντας στην ορχήστρα με τη συνοδεία του αυλητή.      

Επεισόδια: τα τμήματα που παρεμβάλλονται ανάμεσα στα άσματα που ψάλλει ο Χορός (αντιστοιχούν στις Πράξεις του σύγχρονου θεάτρου) και περιέχουν την εξέλιξη της δράσης.

Στάσιμα:    (= στάση) άσματα που ψάλλει ο Χορός μετά τα επεισόδια

Έξοδος :          ακολουθεί μετά το τελευταίο άσμα του Χορού.

Επικά μέρη : πρόλογος, επεισόδια , έξοδος.

Λυρικά μέρη: πάροδος, στάσιμα.

Προαιρετικά λυρικά μέρη : κομμοί, μονωδίες, διωδίες

Κομμός: θρήνητικό άσμα  που εκτελείται από τον χορό και τους υποκριτές μαζί. Οι μονωδίες τραγουδιούνται από έναν υποκριτή και οι διωδίες αντίστοιχα από δύο υποκριτές. Τα άσματα  αυτά παρεμβάλλονται ανάμεσα στα διαλογικά μέρη της τραγωδίας.

Παράγοντες που βοήθησαν τη γένεση του

Δράματος στην Αθήνα τον 5^ο αι.

v     Το  αγωνιστικό πνεύμα

v     Η  ακμή του δημοκρατικού πολιτεύματος που επέτρεπε την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών.

v     Η οικονομική, πολιτική και πνευματική ακμή της αρχαίας Αθήνας

Το  πνευματικό και πολιτικό κλίμα από το οποίο επηρεάστηκε η τραγωδία :

ü      Η περηφάνια για τις ελληνικές νίκες εναντίον των Περσών.

ü      Η κρίση αξιών που έφερε ο Πελοποννησιακός πόλεμος.

ü      Οι νέες ιδέες των σοφιστών (  αμφισβήτηση της παράδοσης).

Τα χαρακτηριστικά του τραγικού ήρωα:

• Έχει ευγενικό ήθος και πίστη σε υψηλές ηθικές αξίες.
• Συγκρούεται με ανώτερες δυνάμεις, συχνά με τη Μοίρα, τους θεούς, με φορείς της κοσμικής εξουσίας.
• Αντιμετωπίζει μεγάλα   διλήμματα.
• Συχνά αμαρτάνει ( διαπράττει σφάλμα) ή παγιδεύεται από τη Μοίρα και τους θεούς. Ακόμη και όταν οδηγείται στην καταστροφή,’’ πέφτει’’  με αξιοπρέπεια
• Ωριμάζει μέσα από τα σφάλματα και τις δοκιμασίες του και βελτιώνεται ηθικά και πνευματικά.

Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ  

Γιατί ο Ευριπίδης ονομάστηκε  «από σκηνής φιλόσοφος» και ο «τραγικότερος των

ποιητών»;

·             Οι ήρωές του εκφράζουν φιλοσοφικές ιδέες  διαφορετικές από τις καθιερωμένες,

               προβληματίζονται, ασκούν κριτική σε όλους τους θεσμούς της εποχής του.  (Γι’ αυτό   στα έργα του υπάρχουν πολλά γνωμικά).

·          Παρουσιάζει τους μεγάλους ήρωες του μυθικού παρελθόντος όχι εξιδανικευμένους, αλλά με ρεαλιστικό τρόπο,  με όλα τα πάθη και τις  αδυναμίες τους.

·         Οι ήρωές του είναι συχνά θύματα της μοίρας και των θεών που προκαλούν στη  ζωή τους απότομες ανατροπές. Είναι υποχρεωμένοι όμως να χρησιμοποιήσουν την ευφυΐα τους και την ψυχική τους δύναμη , για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να πετύχουν τους στόχους τους.

·         Μελέτησε την επίδραση των παθών στην ανθρώπινη συμπεριφορά και ιδιαίτερα την επίδραση του ερωτικού πάθους στις γυναίκες.

·         Αμφισβήτησε  τους θρησκευτικούς μύθους και παρουσίασε μια υψηλότερη αντίληψη για το θείο.

Ποιες καινοτομίες εισήγαγε στο δράμα/ θεατρική τέχνη ο Ευριπίδης;

v         Καθιέρωσε     τον αφηγηματικό  πρόλογο (αναφέρεται σε γεγονότα που προηγήθηκαν ).

v              Χρησιμοποίησε  συστηματικά  τον «από  μηχανής θεό» (δίνει λύση στα αδιέξοδα).

v       Μείωσε την έκταση των χορικών.

v        Αύξησε τον αριθμό ή την έκταση των μονωδιών.

v     Εισήγαγε μελωδίες από την Ανατολή.

v     Χειρίστηκε τους μύθους με μεγάλη ελευθερία , ώστε να στέλνει  τα μηνύματα που ήθελε στους θεατές.

                             

                

          

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

  Διαδρομές  στο αρχαίο ελληνικό δράμα...

πάτα εδώ  (  η διαμόρφωση  του αρχαίου ελληνικού θεάτρου)

Αναπαράσταση  του Θεάτρου του Διονύσου και των περιβάλλοντος χώρου

ο Περίπατος  της Ακρόπολης 

ΧΟΡΗΓΙΚΑ  ΜΝΗΜΕΙΑ

ΧΟΡΗΓΙΚΟΙ ΚΙΟΝΕΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

Το μοναδικό σωζόμενο στην οδό των Τριπόδων χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους, γνωστό και ως φανάρι του Διογένη.

ΧΟΓΗΓΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΘΡΑΣΥΛΛΟΥ ( 320 π.Χ.)

 
ΠΑΤΑ ΕΔΩ 
ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

ΚΑΙ ΕΔΩ

Ανθρωπιστικές- περιβαλλοντικές δράσεις

Υλικό για τη δράση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων

Η UNICEF για τους πρόσφυγες και τα παιδιά του πολέμου


 η UNICEF για την ασφαλή πλοήγηση στο Διαδίκτυο


από εκστρατείες κοινωνικής ευαισθητοποίησης της ActionAid

για την ένταξη παιδιών με αναπηρία στη σχολική και κοινωνική ζωή


Οργάνωση ''  Γιατροί  χωρίς Σύνορα''

Οργάνωση '' Διεθνής Αμνηστεία'' : δράσεις εναντίον της καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων

πάτα εδώ

Περιβαλλοντική Οργάνωση Greenpeace : δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και για μια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη

             πάτα εδώ και εδώ


 Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου:  πάτα εδώ   
και εδώ

                                    

'' H τελευταία αρκούδα του Πίνδου'' του Δ. Χατζή

            Το  έπος του νόστου, όπως βιώνεται από τον ταπεινό Έλληνα μετανάστη που επέστρεψε από τη Γερμανία στον τόπο του, στην πατρίδα της ψυχής του, παρουσιάζεται στο κεφάλαιο '' Η τελευταία αρκούδα του Πίνδου'' , από το μυθιστόρημα '' Το διπλό βιβλίο'' του Δημήτρη Χατζή. 

                   

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

•    Το πρόβλημα της μετανάστευσης

•     Η νοσταλγία της πατρίδας

•      Οι δυσκολίες του νόστου

•      Ο γρήγορος μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας στην ύπαιθρο. Η αποξένωση από την παράδοση.

•    Η επανασύνδεση με την πατρίδα της νιότης μέσα από την επαφή του ήρωα με τη φύση.

Ο βασικός χαρακτήρας  του αποσπάσματος:

Ο Σκουρογιάννης ζει στη Γερμανία για 20 χρόνια αλλά δεν έχει κανένα ψυχικό δεσμό με τον τόπο αυτό. Νοσταλγώντας την Ελλάδα, επιλέγει συνειδητά τη μοναξιά και η ανάμνηση του χωριού του φαίνεται ότι του δίνει θάρρος και δύναμη. Εκεί θέλει να επιστρέψει για να πάρει την ανταμοιβή των τόσων χρόνων σκληρής δουλειάς μέσα στην αποξένωση της γερμανικής εργατούπολης.(1η χρονική περίοδος    στη ζωή του ήρωα).

 Επιστρέφει στην πατρίδα του αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, αλλά η εξιδανικευμένη εικόνα του χωριού του έχει αλλάξει, έχει φθαρεί. Η ψυχική απομάκρυνση από τους συγχωριανούς του τον απογοητεύει.

 Τα θέματα που τους απασχολούν είναι τα λεφτά, οι επιχειρήσεις, αυτά που θέλουν να αποκτήσουν. Οι ανθρώπινοι δεσμοί και η ανθρωπιά στη μικρή κοινωνία του χωριού του έχουν αντικατασταθεί από την απληστία και το συμφέρον των αποξενωμένων πια κατοίκων της περιοχής. Η αστικοποίηση που ο ίδιος βίωσε στη Γερμανία, έχει τώρα μεταφερθεί στην Ελλάδα και οι άνθρωποι του τόπου του έχουν αλλάξει (2η χρονική περίοδος).Δυσκολεύεται να επικοινωνήσει μαζί τους και αισθάνεται μεγαλύτερη μοναξιά από την περίοδο της ξενιτιάς στη Γερμανία. Ο ήρωας βιώνει μια διπλή εξορία και φτάνει να αναπολεί με νοσταλγία την περίοδο της αποδημίας στη Γερμανία , όταν τουλάχιστον τον ένωνε με τους άλλους Έλληνες ξενιτεμένους που συναντούσε το κοινό βίωμα ότι ήταν ξένοι σε ξένη γη.

Αποφασίζει να απομακρυνθεί από τους φιλοχρήματους συγγενείς του, να ξεφύγει από το συμβιβασμό . Η ελληνική φύση και η αρκούδα είναι τα μόνα στοιχεία που του θυμίζουν τον πραγματικό πλούτο του χωριού του (3η χρονική περίοδος). Το αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται, αποδεικνύει την προδομένη, γεμάτη συμβιβασμούς ζωή του.

Καταφεύγοντας στην αναλλοίωτη από το χρόνο και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις άγρια φύση των βουνών του τόπου του , αναγνωρίζει ξανά την πατρίδα της νιότης του και επανασυνδέεται μαζί της. Έτσι συμπεραίνει ο αφηγητής,'' Τ' όνειρο του γυρισμού του δεν τον είχε γελάσει'' .

Οι χρονικές φάσεις που πέρασε η ζωή του Σκουρογιάννη στο απόσπασμα και τα αντίστοιχα προσωπικά του αισθήματα είναι :

– Ο εικοσάχρονος ξενιτεμός στη Γερμανία. (Τον πνίγουν νοσταλγία για την πατρίδα, θλίψη και απογοήτευση για τη μονοτονία της εργασίας του.)

– Η ημέρα που πήρε τη σύνταξή του ο Σκουρογιάννης. (Νιώθει αδημονία, ψυχική ένταση.)

– Το ταξίδι της επιστροφής. (Αισθάνεται οικειότητα, ασφάλεια, ανακούφιση.)

– Οι πρώτες μέρες στο χωριό του. (Η χαρά και η συγκίνηση του Σκουρογιάννη μετατρέπονται σταδιακά σε απογοήτευση, θλίψη για τον καταναλωτικό τρόπο ζωής και σε πικρή διάψευση των ονείρων του. Η μοναξιά και η αποξένωση που αισθάνεται ανάμεσα στους συγχωριανούς του τον αναγκάζουν να αναζητήσει τη γνησιότητα στα ανόθευτα από τον πολιτισμό δάση της Ηπείρου.)

– Η έξοδός του προς τη φύση του χωριού του. (Βρίσκει επιτέλους τη χαρά και την ανακούφιση της επιστροφής που τόσο νοστάλγησε.)

Αφήγηση – Διάρθρωση

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο τριτοπρόσωπος αφηγητής δεν συμμετέχει στα αφηγημένα δρώμενα και είναι επομένως ετεροδιηγητικός , παντογνώστης αφηγητής, ενώ η εστίαση είναι μηδενική.

Η αφήγηση κινείται κινείται σε τρία διαφορετικά επίπεδα:

 1) το παρελθόν του Σκουρογιάννη στη Γερμανία (τεχνική αναδρομών),

2) τον πόθο του Σκουρογιάννη να γυρίσει στο χωριό του (τεχνική προβολής στο μέλλον),

3) τον παροντικό χρόνο του Σκουρογιάννη στο Ντομπρίνοβο.

 Στο μυθιστόρημα ‘’ Διπλό βιβλίο εναλλάσσονται  δύο  αφηγητές :

• ο     Συγγραφέας:που εκφράζεται σε πιο  επεξεργασμένο, σύνθετο λόγο

•  και ο  Κώστας ( ξενιτεμένος) :γεγονός που επιτρέπει τη χρήση πιο απλοϊκού , προφορικού  λόγου.

Γλώσσα: ο κεντρικός ήρωας της αφήγησης ( Σκουρόγιαννης) χρησιμοποιεί πολλές λέξεις ιδιωματικές από την ιδιαίτερη πατρίδα του , πράγμα που δείχνει την επιθυμία του ήρωα να διατηρήσει την ταυτότητά του και τη σχέση με τον τόπο του.

        

      Ο τίτλος του αποσπάσματος έχει συμβολική σημασία και παραπέμπει στη συνάντηση του ήρωα με τη νεαρή αρκούδα της Πίνδου,το ασυντρόφευτο θηλυκό ζώο, από τους τελευταίους εκπροσώπους του είδους της  .

 Κοινά σημεία ανάμεσα στην Αρκούδα και το  Σκουρόγιαννη:

•     Τα τελευταία πλάσματα που είναι δεμένα με τις παραδόσεις της πατρίδας,

•     Που δεν αλλοτριώθηκαν,

•    Που επικοινωνούν, παρά τη διαφορετικότητά τους, ανακουφίζοντας το ένα τη μοναξιά του άλλου,

•      Που είναι είδη υπό εξαφάνιση…

 Χρήσιμοι σύνδεσμοι :

πάτα εδώ ( πληροφορίες για το συγγραφέα και το έργο), παράλληλα κείμενα

πάτα εδώ {για την ομότιτλη ταινία της Μέμης Σπυράτου}

πάτα εδώ ( για τη ζωή των Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία )



        Η  '' Οδύσσεια'' του Σκουρόγιαννη  συναντά τα πάθη και τις διαδρομές του μακρινού προγόνου του, του ομηρικού Οδυσσέα , καθώς και οι δύο ήρωες:

•      μένουν προσηλωμένοι στο όνειρο του νόστου,
• οπλισμένοι με υπομονή και καρτερικότητα, δεν υποκύπτουν στους πειρασμούς της ξενιτιάς, δεν αλλοτριώνονται,
• δεν χάνουν την ταυτότητά τους, παραμένουν ''ίδιοι'' σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο,
• η επιστροφή στην πατρίδα, την οποία δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν με την πρώτη ματιά, κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις,
• αγωνίζονται για να επανασυνδεθούν με την πατρίδα που άφησαν πίσω τα χρόνια της νιότης τους,
• ο αγώνας τους τελικά δικαιώνεται και βρίσκουν την ψυχική γαλήνη.