Το έπος του νόστου, όπως βιώνεται από τον ταπεινό Έλληνα μετανάστη που επέστρεψε από τη Γερμανία στον τόπο του, στην πατρίδα της ψυχής του, παρουσιάζεται στο κεφάλαιο '' Η τελευταία αρκούδα του Πίνδου'' , από το μυθιστόρημα '' Το διπλό βιβλίο'' του Δημήτρη Χατζή.
ΘΕΜΑΤΙΚΑ
ΚΕΝΤΡΑ
-
Το πρόβλημα της μετανάστευσης
-
Ο γρήγορος μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας
στην ύπαιθρο. Η αποξένωση από την παράδοση.
-
Η επανασύνδεση με την πατρίδα της νιότης μέσα από
την επαφή του ήρωα με τη φύση.
Ο βασικός
χαρακτήρας του αποσπάσματος:
Ο Σκουρογιάννης ζει στη Γερμανία για 20 χρόνια αλλά δεν έχει κανένα
ψυχικό δεσμό με τον τόπο αυτό. Νοσταλγώντας την Ελλάδα, επιλέγει συνειδητά τη μοναξιά και η ανάμνηση του
χωριού του φαίνεται ότι του δίνει
θάρρος και δύναμη. Εκεί θέλει να επιστρέψει για να πάρει την ανταμοιβή των
τόσων χρόνων σκληρής δουλειάς μέσα στην αποξένωση της γερμανικής εργατούπολης.(1η χρονική περίοδος στη ζωή του ήρωα).
Επιστρέφει στην πατρίδα του αμέσως μετά την
πτώση της δικτατορίας, αλλά η εξιδανικευμένη εικόνα του χωριού του έχει
αλλάξει, έχει φθαρεί. Η ψυχική απομάκρυνση από τους συγχωριανούς του τον
απογοητεύει.
Τα θέματα που τους απασχολούν είναι τα λεφτά,
οι επιχειρήσεις, αυτά που θέλουν να αποκτήσουν. Οι ανθρώπινοι δεσμοί και η
ανθρωπιά στη μικρή κοινωνία του χωριού του έχουν αντικατασταθεί από την
απληστία και το συμφέρον των αποξενωμένων πια κατοίκων της περιοχής. Η
αστικοποίηση που ο ίδιος βίωσε στη Γερμανία, έχει τώρα μεταφερθεί στην Ελλάδα
και οι άνθρωποι του τόπου του έχουν αλλάξει (2η χρονική περίοδος).Δυσκολεύεται να επικοινωνήσει μαζί τους και αισθάνεται μεγαλύτερη μοναξιά από την περίοδο της ξενιτιάς στη Γερμανία. Ο ήρωας βιώνει μια διπλή εξορία και φτάνει να αναπολεί με νοσταλγία την περίοδο της αποδημίας στη Γερμανία , όταν τουλάχιστον τον ένωνε με τους άλλους Έλληνες ξενιτεμένους που συναντούσε το κοινό βίωμα ότι ήταν ξένοι σε ξένη γη.
Αποφασίζει να απομακρυνθεί
από τους φιλοχρήματους συγγενείς του, να ξεφύγει από το συμβιβασμό . Η
ελληνική φύση και η αρκούδα είναι τα μόνα στοιχεία που του θυμίζουν τον
πραγματικό πλούτο του χωριού του (3η χρονική περίοδος). Το αδιέξοδο στο
οποίο βρίσκεται, αποδεικνύει την προδομένη, γεμάτη συμβιβασμούς ζωή του.
Καταφεύγοντας στην αναλλοίωτη από το χρόνο και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις άγρια φύση των βουνών του τόπου του , αναγνωρίζει ξανά την πατρίδα της νιότης του και επανασυνδέεται μαζί της. Έτσι συμπεραίνει ο αφηγητής,'' Τ' όνειρο του γυρισμού του δεν τον είχε γελάσει'' .
Οι χρονικές φάσεις που πέρασε η ζωή του Σκουρογιάννη στο απόσπασμα
και τα αντίστοιχα προσωπικά του αισθήματα είναι :
– Ο εικοσάχρονος ξενιτεμός στη Γερμανία.
(Τον πνίγουν νοσταλγία για την πατρίδα, θλίψη και απογοήτευση για τη μονοτονία
της εργασίας του.)
– Η ημέρα που πήρε τη σύνταξή του ο
Σκουρογιάννης. (Νιώθει αδημονία, ψυχική ένταση.)
– Το ταξίδι της επιστροφής. (Αισθάνεται
οικειότητα, ασφάλεια, ανακούφιση.)
– Οι πρώτες μέρες στο χωριό του. (Η χαρά
και η συγκίνηση του Σκουρογιάννη μετατρέπονται σταδιακά σε απογοήτευση, θλίψη
για τον καταναλωτικό τρόπο ζωής και σε πικρή διάψευση των ονείρων του. Η
μοναξιά και η αποξένωση που αισθάνεται ανάμεσα στους συγχωριανούς του τον
αναγκάζουν να αναζητήσει τη γνησιότητα στα ανόθευτα από τον πολιτισμό δάση της
Ηπείρου.)
– Η έξοδός του προς τη φύση του χωριού
του. (Βρίσκει επιτέλους τη χαρά και την ανακούφιση της επιστροφής που τόσο
νοστάλγησε.)
Αφήγηση – Διάρθρωση
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο
τριτοπρόσωπος αφηγητής δεν συμμετέχει στα αφηγημένα δρώμενα και είναι
επομένως ετεροδιηγητικός , παντογνώστης αφηγητής, ενώ η εστίαση είναι μηδενική.
Η
αφήγηση κινείται κινείται σε τρία διαφορετικά επίπεδα:
1) το παρελθόν του Σκουρογιάννη στη Γερμανία
(τεχνική αναδρομών),
2)
τον πόθο του Σκουρογιάννη να γυρίσει στο χωριό του (τεχνική προβολής στο
μέλλον),
3)
τον παροντικό χρόνο του Σκουρογιάννη στο Ντομπρίνοβο.
Στο μυθιστόρημα ‘’
Διπλό βιβλίο εναλλάσσονται δύο αφηγητές :
ο
Συγγραφέας:που εκφράζεται σε πιο επεξεργασμένο, σύνθετο λόγο
- και ο
Κώστας ( ξενιτεμένος) :γεγονός που επιτρέπει τη χρήση πιο απλοϊκού , προφορικού λόγου.
Γλώσσα:
ο κεντρικός ήρωας της αφήγησης ( Σκουρόγιαννης) χρησιμοποιεί πολλές λέξεις ιδιωματικές
από την ιδιαίτερη πατρίδα του , πράγμα που δείχνει την επιθυμία του ήρωα να
διατηρήσει την ταυτότητά του και τη σχέση με τον τόπο του.
Ο τίτλος του αποσπάσματος έχει συμβολική σημασία και παραπέμπει στη συνάντηση του ήρωα με τη νεαρή αρκούδα της Πίνδου,το ασυντρόφευτο θηλυκό ζώο, από τους τελευταίους εκπροσώπους του είδους της .
Κοινά σημεία ανάμεσα στην Αρκούδα και το
Σκουρόγιαννη:
-
Τα τελευταία πλάσματα που είναι δεμένα με τις
παραδόσεις της πατρίδας,
-
Που επικοινωνούν, παρά τη διαφορετικότητά τους,
ανακουφίζοντας το ένα τη μοναξιά του άλλου,
-
Που είναι είδη υπό εξαφάνιση…
Χρήσιμοι σύνδεσμοι :
πάτα εδώ ( για τη ζωή των Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία )
Η '' Οδύσσεια'' του Σκουρόγιαννη συναντά τα πάθη και τις διαδρομές του μακρινού προγόνου του, του ομηρικού Οδυσσέα , καθώς και οι δύο ήρωες:
- μένουν προσηλωμένοι στο όνειρο του νόστου,
- οπλισμένοι με υπομονή και καρτερικότητα, δεν υποκύπτουν στους πειρασμούς της ξενιτιάς, δεν αλλοτριώνονται,
- δεν χάνουν την ταυτότητά τους, παραμένουν ''ίδιοι'' σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο,
- η επιστροφή στην πατρίδα, την οποία δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν με την πρώτη ματιά, κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις,
- αγωνίζονται για να επανασυνδεθούν με την πατρίδα που άφησαν πίσω τα χρόνια της νιότης τους,
- ο αγώνας τους τελικά δικαιώνεται και βρίσκουν την ψυχική γαλήνη.
